اختر زیست شناسی یک رشته ی تحقیقاتی است که کار آن مطالعه و بررسی حیات در کیهان است، یک زمینه ی تحقیقاتی چند رشته ای که حوزه ی تحقیقاتی آن شامل: بررسی و جستجو برای محیط های سکونت پذیر در داخل منظومه ی شمسی و همینطور سیارات زیست پذیر در خارج از منظومه ی شمسی است. جستجو برای حیات فراتر از زمین نیاز به درک درستی از حیات و ماهیت طبیعتی که آن را حمایت می کند همچنین شناخت درستی از سیستم های سیاره ای و ستاره ای دارد.
برای همین، پاسخگویی به این مفهوم دراین حوزه ، این رشته را با بسیار ی از دانش ها و رشته های علمی مثل نجوم، زیست شناسی، شیمی، زمین شناسی، علوم هوایی، جو شناسی، اقیانوس شناسی و....ترکیب کرده است.
یک زیست اخترشناس به تنهایی می تواند روی یک مسئله ی خاص علمی کار کند اما اغلب برای پاسخ گویی به سئوال های پیچیده، یک متخصص به تنهایی نمی تواند پاسخ گو باشد و متخصصین رشته های مختلف با همکاری یک دیگر سئوال ها را بررسی می کنند.
سئوال هایی که می توان آن ها را این گونه بیان کرد:
• حیات چگونه شکل گرفته است؟
• تکامل حیات به چه صورت بوده است؟
• شرایط محیطی لازم برای شکل گیری حیات و زندگی چیست؟
• محدودیت ها ی محیط زیستی که حیات می تواند در آنها ایجاد شود چیست؟
• آیا زندگی در خارج از منظومه ی شمسی ما وجود دارد؟
• چگونه می توان یک جهان قابل سکونت را مشاهده و شناسایی کرد؟
• و آینده ی بشریت روی زمین و یا فراتر از آن چیست؟
این رشته برای اولین بار در ماه می ۱۹۹۸ میلادی توسط سازمان ناسا با ایجاد موسسه ی زیست اخترشناسی در مرکز تحقیقات ایمز Ames بنیان‌گذاری شد.
شاید بتوان این رشته را در چهار حوزه ی برون زیست‌شناسی، زیست‌شناسی سیاره‌ای، منشاء حیات و آینده انسان در فضا تقسیم بندی کرد.
با اینکه اختر زیست شناسی یک رشته ی نسبتاً جوان است اما می توان گفت آینده ی آن امن و امیدوار کننده است، تحقیقات زیست اخترشناسی روی برنامه های سازمان هایی مثل: ناسا و آژانس فضایی اروپا و مأموریت های فضایی کنونی و آینده تاثیر مهمی گذاشته است. برای مثال ماموریت های اخیر تمرکز زیادی روی کشف نشانه هایی از جهان زیستمند در منظومه ی شمسی خودمان داشته است مثل ماموریت هایی که در سطح مریخ و یا مأموریت هایی که توسط کاوشگرهای Cassini وHuygens در مورد تیتان صورت گرفته است.
البته در همین زمان پیشرفت های قابل توجه و سرمایه گذاری های کلان روی فناوری تلسکوپ ها (کپلر و تلسکوپ فضایی جیمز وب) به محققان و دانشمندان این اجازه را داده است که تحقیقات و جستجو برای سیارات قابل سکونت در خارج از منظومه ی شمسی را نیز شروع کنند.
ناسا و موسسه ی اختر زیست شناسی ناسا NAI: NASA Astrobiology Institute سیاستگذاران و تأمین کنندگان مالی برای پروژه های این زمینه ی تحقیقاتی هستند.
در این مورد شبکه های زیست اخترشناسی و مؤسساتی در اروپا، استرالیا، کانادا، مکزیک و جنوب امریکا تأسیس شده است که از جمله ی آن ها میتوان مرکز Astrobiologia در اسپانیا و شبکه Nordic اخترزیست شناسی دانشکده های تحصیلات تکمیلی و مرکز اخترزیست شناسی استرالیا را نام برد.
وب سایت ها و شبکه های مناسبی نیز وجود دارند که شبیه به یک کتابخانه ی مجازی عمل می کنند که مطالب زیادی را در مورد این رشته برای علاقه مندان و پژوهشگران اختصاص داده اند که میتوان با مراجعه به آن ها اطلاعات زیادی در مورد این رشته و همچنین پیشرفت ها و اخبار وابسته به آن بدست آورد که چند لینک معتبر مربوط به آن در زیر مقاله آورده شده است.
https://astrobiology.nasa.gov
http://www.astrobio.ne
https://depts.washington.edu/astrobio

زهرا سلطاني
كارشناس زيست شناسي از دانشگاه گيلان