دوران زمین شناختی
موجودات زنده در دوران پالئوزوئیک تنوع یافتند.
در حدود 543 میلیون سال قبل دوران پالئوزوئیک شروع و تقریبا در 292 میلیون سال قبل به پایان رسید. این دوران به شش دوره ی کامبرین، اوردوویسین، سیلورین، دونین، کربونیفر و پرمین تقسیم می شود. مشخص کننده ی قدیمی ترین دوره ی دوران پالئوزوئیک یعنی کامبرین صخره های غنی از سنگواره ها هستند. پیدا شدن ناگهانی بسیاری از شکل های جدید جانوران، باعث شد تا به این دوره، انفجار کامبرین هم گفته شود.
سنگواره هایی از شاخه های جانوران امروزی و نیز شاخه های عجیب و منقرض شده، دیده می شود. در آن زمان، کف دریاها از اسفنج ها، مرجان ها، ستاره های دریایی، حلزون ها، دو کفه ای ها، سرپایان اولیه و تریلوبیت ها پوشیده بود. غیر از اینها، مهره داران کوچک مانند ماهیانی غضروفی که اولین بار در سال 1999 گزارش شدند در محیط های دریایی به وجود آمدند. دانشمندان هنوز عوامل مسئول انفجار کامبرین که دوره ای بی همتا در تاریخ تکامل حیات است، را شناسایی نکرده اند. شواهدی وجود دارد که غلظت اکسیژن که کم کم در جو در حال افزایش بود، در اواخر پرکامبرین از آستانه ی حیاتی عبور کرد. بعضی از دانشمندان، بر این باورند که تا اواخر ابر دوران پرکامبرین، زمین دارای اکسیژن کافی برای زندگی جانوران بزرگ نبود. مناطقی سنگواره ای که به عنوان شاهدی بر انفجار کامبرین می باشند، منطقه ی چنجیانگ در چین و بورگس شیل در بریتیش کلمبیا هستند. زمین شناسان می گویند: در طی دوره ی کامبرین، دریاها کم کم به سمت خشکی پیشروی کردند. در دوره ی اوردویسین بسیاری از مناطق خشکی زمین به وسیله ی دریاهای کم عمق پوشیده شدند و در آنها انفجار دیگری در تنوع تکاملی رخ داد.
در دریاهای اوردوویسین سرپایان غول پیکر و جانوران شبیه سرپا و بزرگ با طول 5 تا 7 متر و قطر 30 سانتی متر زندگی می کردند. برای اولین بار تپه های مرجانی در این دوره ظاهر شدند و ماهیان کوچک بدون آروارن با زره استخوان به نام اوستراکودرم ها نیز در این دوره ایجاد شدند. در طی دوره ی سیلورین ماهیان فاقد آرواره به طور قابل ملاحظه ای تنوع حاصل کردند و اولین ماهیان آروارن دار ظاهر شدند. دو شکل بسیار مهم زیستی از حیات در دوره ی سیلورین وجود دارد: گیاهان خشکی زی و جانورانی که از هوا تنفس می کردند. تکامل گیاهان، به جانوران اجازه ی تجمع و انتشار در خشکی را داد چون گیاهان برای اولین جانوران خشکی زی غذا و پناهگاه فراهم کردند. جانوران ساکن خشکی در این دوره عبارتند از بندپایان، هزارپایان، بندپایان شبیه عنکبوت و احتمالا صدپایان بودند.
که از منظر اکولوژی، انرژی از گیاهان به جانوران پیدا کرد. احتمالا این عمل بیشتر از طریق تجزیه ی بقایای موجودات زنده که حاوی ترکیبات آلی هستند انجام می شد تا از طریق مستقیم و از گیاهان زنده. عنوان عصر ماهیان مربوط به دوره ی دونین می باشد. این دوره شاهد انفجار جمعیت ماهیان آرواره دار بود. آرواره، سازشی بود که به جانور مهره دار کمک می کرد تا بتواند غذا را گاز بزند و بخورد. پلاکودرم های زره دار یک گروه از ماهیان آرواره دار منقرض شده بودند که زندگی متفاوت و خاص خود را داشتند. در رسوبات دونین، کوسه ها و دو نوع مهم از ماهیان استخوانی شامل ماهیان باله پهن و ماهیان باله شعاعی وجود دارد. این ماهیان، دو دسته ی بزرگ ماهیان امروزی را به وجود می آورند. رسوبات اواخر دوره ی دونین دارای بقایای سنگواره ای دوزیستان شبیه سمندر هستند که بیشتر آنها دارای اندازه ی خیلی بزرگ با گردد کوتاه و دم عضلانی و سمندر بودند حشرات بدون بال نیز در اواخر دوره ی دونین به وجود آمدند. گیاهان آوند دار اولیه، نیز در دوره ی دونین به صورت یک انفجار تکاملی به تنوع و تکامل رسیدند. به جز گیاهان گل دار، همه ی گروه های عمده ی گیاهی، طی دوره ی دونین ظاهر شدند. به دلیل وجود جنگل های مردابی عظیمی که امروزه بقایای آنها به صورت رسوبات زغال سنگ دیده می شود. این دوره را دوره ی کربونیفر نامیده اند. در این دوره، قسمت بزرگی خشکی تشکیل شد، از مرداب های کم عمق پوشیده از دم اسبیان، خزه ها، سرخس ها، سرخس های دانه دار و بازدانگان بود. دوزیستان که متحمل انشعاب سازشی شده بودند، از هر دو روز زندگی در خشکی و آب بهره می بردند و از گوشت خواران مهم خشکی زی در دوره ی کربونیفر بودند. خزندگان برای اولین بار در این دوره پیدا شدند و در دو مسیر مهم، انشعاب یافتند. یک مسیر مارمولک های حشر، خوار کوچک و متوسط الجثه بودند. و مسیر دیگر خزندگان، یک گروه متنوع از خزندگان شبه پستانداران پرمین و اوایل مزوزوئیک را به وجود آوردند. دو گروه از حشرات بال دار یعنی سوسک ها و سنجاقک ها نیز در دوره ی کربونیفر ظاهر شدند. در طی دوره ی پرمین خزندگان تنوع یافته و جزء گوشت خواران و گیاه خواران مهم خشکی شدند. یک گروه مهم از خزندگان شبه پستاندار که در دوره ی پرمین به وجود آمدند و تا دوران مزوزوئیک زندگی می کردند، تراپسیدها بودند که اجداد پستانداران بودند. در دوره ی پرمین، گیاهان دانه دار تنوع یافته و اکثریت اجتماعات گیاهی را به خود اختصاص دادند. گیاهانی مانند مخروطی و سیکادها و ژینکگوها مربوط به این دوره می باشند.
در انتهای دوران پالئوزوئیک بین دوره ی پرمین و دوره ی تریاسیک در حدود 251 میلیون سال قبل بزرگترین انقراض گروهی رخ داد. در این زمان 90 درصد از کل گونه های دریایی و 70 درصد جنس های مهره داران خشکی زی از بین رفتند. شواهد از انقراض وسیع گیاهان نیز وجود دارد. دلیل های زیادی برای انقراض عظیم اواخر پرمین پیشنهاد شده است. که این شواهد نشان دهنده ی این است که این انقراض در مقیاس جهانی و در یک زمان فشرده و در حدود چند صد هزار سال رخ داده است. این زمان در مقیاس زمین شناختی دوره ی کوتاهی است و یک سلسه از بلایای طبیعی را عامل این این انقراض معرفی کرده است.
منابع:
1: http://www.geologyin.com/2016/12/10-interesting-facts-about-geological.html
2: https://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/Paleozoic.html
3: بیولوژی سولومون، جلد دوم، ترجمه خانه زیست شناسی، چاپ پنجم1392
موجودات زنده در دوران پالئوزوئیک تنوع یافتند.
در حدود 543 میلیون سال قبل دوران پالئوزوئیک شروع و تقریبا در 292 میلیون سال قبل به پایان رسید. این دوران به شش دوره ی کامبرین، اوردوویسین، سیلورین، دونین، کربونیفر و پرمین تقسیم می شود. مشخص کننده ی قدیمی ترین دوره ی دوران پالئوزوئیک یعنی کامبرین صخره های غنی از سنگواره ها هستند. پیدا شدن ناگهانی بسیاری از شکل های جدید جانوران، باعث شد تا به این دوره، انفجار کامبرین هم گفته شود.
سنگواره هایی از شاخه های جانوران امروزی و نیز شاخه های عجیب و منقرض شده، دیده می شود. در آن زمان، کف دریاها از اسفنج ها، مرجان ها، ستاره های دریایی، حلزون ها، دو کفه ای ها، سرپایان اولیه و تریلوبیت ها پوشیده بود. غیر از اینها، مهره داران کوچک مانند ماهیانی غضروفی که اولین بار در سال 1999 گزارش شدند در محیط های دریایی به وجود آمدند. دانشمندان هنوز عوامل مسئول انفجار کامبرین که دوره ای بی همتا در تاریخ تکامل حیات است، را شناسایی نکرده اند. شواهدی وجود دارد که غلظت اکسیژن که کم کم در جو در حال افزایش بود، در اواخر پرکامبرین از آستانه ی حیاتی عبور کرد. بعضی از دانشمندان، بر این باورند که تا اواخر ابر دوران پرکامبرین، زمین دارای اکسیژن کافی برای زندگی جانوران بزرگ نبود. مناطقی سنگواره ای که به عنوان شاهدی بر انفجار کامبرین می باشند، منطقه ی چنجیانگ در چین و بورگس شیل در بریتیش کلمبیا هستند. زمین شناسان می گویند: در طی دوره ی کامبرین، دریاها کم کم به سمت خشکی پیشروی کردند. در دوره ی اوردویسین بسیاری از مناطق خشکی زمین به وسیله ی دریاهای کم عمق پوشیده شدند و در آنها انفجار دیگری در تنوع تکاملی رخ داد.
در دریاهای اوردوویسین سرپایان غول پیکر و جانوران شبیه سرپا و بزرگ با طول 5 تا 7 متر و قطر 30 سانتی متر زندگی می کردند. برای اولین بار تپه های مرجانی در این دوره ظاهر شدند و ماهیان کوچک بدون آروارن با زره استخوان به نام اوستراکودرم ها نیز در این دوره ایجاد شدند. در طی دوره ی سیلورین ماهیان فاقد آرواره به طور قابل ملاحظه ای تنوع حاصل کردند و اولین ماهیان آروارن دار ظاهر شدند. دو شکل بسیار مهم زیستی از حیات در دوره ی سیلورین وجود دارد: گیاهان خشکی زی و جانورانی که از هوا تنفس می کردند. تکامل گیاهان، به جانوران اجازه ی تجمع و انتشار در خشکی را داد چون گیاهان برای اولین جانوران خشکی زی غذا و پناهگاه فراهم کردند. جانوران ساکن خشکی در این دوره عبارتند از بندپایان، هزارپایان، بندپایان شبیه عنکبوت و احتمالا صدپایان بودند.
که از منظر اکولوژی، انرژی از گیاهان به جانوران پیدا کرد. احتمالا این عمل بیشتر از طریق تجزیه ی بقایای موجودات زنده که حاوی ترکیبات آلی هستند انجام می شد تا از طریق مستقیم و از گیاهان زنده. عنوان عصر ماهیان مربوط به دوره ی دونین می باشد. این دوره شاهد انفجار جمعیت ماهیان آرواره دار بود. آرواره، سازشی بود که به جانور مهره دار کمک می کرد تا بتواند غذا را گاز بزند و بخورد. پلاکودرم های زره دار یک گروه از ماهیان آرواره دار منقرض شده بودند که زندگی متفاوت و خاص خود را داشتند. در رسوبات دونین، کوسه ها و دو نوع مهم از ماهیان استخوانی شامل ماهیان باله پهن و ماهیان باله شعاعی وجود دارد. این ماهیان، دو دسته ی بزرگ ماهیان امروزی را به وجود می آورند. رسوبات اواخر دوره ی دونین دارای بقایای سنگواره ای دوزیستان شبیه سمندر هستند که بیشتر آنها دارای اندازه ی خیلی بزرگ با گردد کوتاه و دم عضلانی و سمندر بودند حشرات بدون بال نیز در اواخر دوره ی دونین به وجود آمدند. گیاهان آوند دار اولیه، نیز در دوره ی دونین به صورت یک انفجار تکاملی به تنوع و تکامل رسیدند. به جز گیاهان گل دار، همه ی گروه های عمده ی گیاهی، طی دوره ی دونین ظاهر شدند. به دلیل وجود جنگل های مردابی عظیمی که امروزه بقایای آنها به صورت رسوبات زغال سنگ دیده می شود. این دوره را دوره ی کربونیفر نامیده اند. در این دوره، قسمت بزرگی خشکی تشکیل شد، از مرداب های کم عمق پوشیده از دم اسبیان، خزه ها، سرخس ها، سرخس های دانه دار و بازدانگان بود. دوزیستان که متحمل انشعاب سازشی شده بودند، از هر دو روز زندگی در خشکی و آب بهره می بردند و از گوشت خواران مهم خشکی زی در دوره ی کربونیفر بودند. خزندگان برای اولین بار در این دوره پیدا شدند و در دو مسیر مهم، انشعاب یافتند. یک مسیر مارمولک های حشر، خوار کوچک و متوسط الجثه بودند. و مسیر دیگر خزندگان، یک گروه متنوع از خزندگان شبه پستانداران پرمین و اوایل مزوزوئیک را به وجود آوردند. دو گروه از حشرات بال دار یعنی سوسک ها و سنجاقک ها نیز در دوره ی کربونیفر ظاهر شدند. در طی دوره ی پرمین خزندگان تنوع یافته و جزء گوشت خواران و گیاه خواران مهم خشکی شدند. یک گروه مهم از خزندگان شبه پستاندار که در دوره ی پرمین به وجود آمدند و تا دوران مزوزوئیک زندگی می کردند، تراپسیدها بودند که اجداد پستانداران بودند. در دوره ی پرمین، گیاهان دانه دار تنوع یافته و اکثریت اجتماعات گیاهی را به خود اختصاص دادند. گیاهانی مانند مخروطی و سیکادها و ژینکگوها مربوط به این دوره می باشند.
در انتهای دوران پالئوزوئیک بین دوره ی پرمین و دوره ی تریاسیک در حدود 251 میلیون سال قبل بزرگترین انقراض گروهی رخ داد. در این زمان 90 درصد از کل گونه های دریایی و 70 درصد جنس های مهره داران خشکی زی از بین رفتند. شواهد از انقراض وسیع گیاهان نیز وجود دارد. دلیل های زیادی برای انقراض عظیم اواخر پرمین پیشنهاد شده است. که این شواهد نشان دهنده ی این است که این انقراض در مقیاس جهانی و در یک زمان فشرده و در حدود چند صد هزار سال رخ داده است. این زمان در مقیاس زمین شناختی دوره ی کوتاهی است و یک سلسه از بلایای طبیعی را عامل این این انقراض معرفی کرده است.
تالیف: نیلوفر ترکزاده
منابع:
1: http://www.geologyin.com/2016/12/10-interesting-facts-about-geological.html
2: https://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/Paleozoic.html
3: بیولوژی سولومون، جلد دوم، ترجمه خانه زیست شناسی، چاپ پنجم1392