خرس بزرگ یا دب اکبر Ursa Major یکی از معروفترین، بزرگترین و مشخص ترین صورت فلکی‌های آسمان و از مهم‌ترین صورت فلکی فصل بهار است. همچنین اين صورت فلكي جزء صورتهاي فلكي دور قطبي شمالي است.
معنای نام آن در بسیاری از زبان‌های دیگر هم به همین معناست: در عربی «دُبّ اکبر» نامیده می‌شود. «دُب» به معنای خرس نر است.

طبق افسانه‌های کهن یونانی خرس نشان دهنده ی کالیستو دختر شاه آرکادیا و معشوقه ی ژوپیتر بود و ژوپیتر برای حفاظتش او را به شکل خرسی درآورد و در آسمان قرار داد. بنابر افسانه‌ای دیگر روح بزرگ خرس بزرگ را با قصد و عمد بر آسمان نهاد تا گاهشمار خرس‌های زمینی باشد در نیم سالی که خرس بزرگ بر ارتفاعی کم جای دارد همهٔ خرس‌های زمینی در غارهای خود می‌مانند و خود را گرم نگه می‌دارند. وقتی خرس بزرگ در آسمان اوج می‌گیرد خرس‌ها نیز غارهایشان را ترک می‌کنند زیرا تابستان آغاز شده است.

برخی هفت ستاره ی پرنورتر این صورت فلکی را دب اکبر می‌نامند، ولی در واقع این ستاره‌ها فقط تعداد کمی از ستارگان پیکرسماوی خرس بزرگ یا دب اکبر هستند. این صورت فلکی دارای 125 است که با چشم غیرمسلح (بدون دوربین و تلسکوپ) قابل مشاهده و رصد هستند. البته بيشتر ستارگان آن كمنورند و در مكان رصدي تاريك و هوای مناسب قابل رصد هستند.


هفت ستاره ی پرنورتر این صورت فلکی هفت‌اورنگ يا هفت برادران نام دارند که هر کدام هم نام اساطیری خود را دارند: دبه ، مراق ، فخذ ، مغرز ، جون ، عناق و قائد.
هفت برادران براحتي در شب هاي صاف و حتي در داخل شهرها قابل مشاهده هستند.
همچنین ستاره ی كمنور جالب توجهی در نزدیکی ستاره ی عناق خودنمایی می کند که سها یا Alcor نام دارد و در نگاه اول به اين صورت فلكي به چشم نمي آيد ولي با كمي دقت قابل رويت است. ايرانيان باستان از اين ستاره ی کم فروغ براي بينايي سنجي مردان جهت رزم شبانه استفاده مي كردند. ستاره ي سها كمنور است و اگر در هنگام رصد دقّت نکنید متوجّه آن نمی شوید ولي با كمي دقّت و توجّه قابل تشخیص و مشاهده است. شما می توانید قدرت بینایی خود را هنگام رصد ستاره ی کمنور سها بسنجيد.



همچنین می‌توان از دب اکبر برای جهت‌یابی استفاده کرد. برای یافتن ستاره ي قطبی یا نقطه ي قطب شمال سماوي می توان از دو ستاره این صورت فلکی به نامهای دبّه و مراق یا قراولان استفاده کرد. این دو ستاره از یکدیگر حدود 5 درجه جدایی زاويه اي دارند. اگر مطابق شکل زیر این دو ستاره را با خطی فرضی به یکدیگر متصل کرده و به میزان حدود 5 برابر فاصله ي آن دو ستاره امتداد دهید به ستاره ي قطبی خواهید رسید. ستاره ي قطبی یا جدی یا پولاریس ستاره ای نسبتاً پرنور به رنگ سفید مایل به زرد است که در صورت فلکی دیگری به نام دب اصغر یا خرس کوچک جای دارد.




موقعيت دب اكبر در آسمان نسبت به ستاره ي قطبي ثابت نيست و در طول شبانه روز و در ماههاي مختلف سال فرق مي كند.

زمان مناسب رصد صورت فلكي دب اکبر:
هفت ستاره ي اصلي اين صورت فلكي كه به شكل ماهي تابه يا آبگردان است در عرض هاي بالاي 38 درجه شمالي دور قطبي است و در تمام طول مدت سال در بالاي افق قايل مشاهده است. البته بهترین زمان مشاهده ي اين هفت ستاره از اسفند تا امرداد ماه هر سال است زیرا ارتفاع آن از افق ناظر بیشتر است. در فصل بهار خصوصاً ارديبهشت ماه ارتفاع اين صورت فلكي بيشتر از هر زمان ديگري مي شود. توجّه داشته باشید در هر زمان دلخواه ارتفاع صورت فلکی در شمال کشور کمی بیشتر از جنوب خواهد بود.



از ستارگان دب اكبر مي توان براي پيدا كردن صورت هاي فلكي ديگر آسمان استفاده كرد.
(به شكل دقت كنيد.)